Terwijl in China de eerste coronabesmetting rond de jaarwisseling van 2019 op 2020 wordt gerapporteerd, wordt in Nederland op 27 februari 2020 de eerste besmetting vastgesteld. In eerste instantie wordt gedacht dat de gevolgen van de uitbraak van het coronavirus beperkt zullen zijn. Half maart maakt de regering echter bekend grote maatregelen te moeten nemen: scholen en horecazaken worden gesloten, en mensen worden gevraagd zoveel mogelijk thuis te werken. Al snel wordt duidelijk dat de uitbraak van het virus grote maatschappelijke en financiële gevolgen zal hebben en dit geldt ook voor de begroting van de gemeente Deventer.

Extra kosten zullen gemoeid zijn met het overeind houden van het maatschappelijk middenveld (cultuur en sport) en het toenemend beroep op bijstand, bijzondere bijstand en schuldhulp. Op veel andere gebieden van het sociaal domein zullen we de gevolgen van het coronavirus gaan zien.
Behalve een toename van de kosten, hebben gemeenten ook last van inkomstenderving als gevolg van de corona-crisis. Daarbij moet worden gedacht aan de compensatie voor het betrachten van coulance rond lokale heffingen en derving van inkomsten uit bijvoorbeeld parkeer- en toeristenbelasting, leges burgerzaken, kermisgelden en onroerendezaakbelasting voor niet-woningen. Dit laatste in verband met bedrijven die in nood komen. Het zal ook betekenen dat de voorziening dubieuze debiteuren moet worden verhoogd.

Realiteit is dat de ontwikkeling van het coronavirus en de inhoud van de rijksmaatregelen onzeker zijn. Op een aantal terreinen kunnen we nu al een prognose maken van de financiële nadelen die optreden. Ook zijn er gevolgen voor de uitvoering van diverse prestaties. Op veel andere terreinen kunnen we alleen maar aangeven dat er risico’s zijn zowel voor 2020 als voor 2021 en later.
In de bijlage geven we daar een doorkijk van.

Om een beter beeld te krijgen van de impact voor de gemeente Deventer lopen er momenteel meerdere sporen, waarvan de eerste twee zijn opgenomen in deze eerste kwartaalrapportage 2020.

1. Een eerste scan op financiële nadelen en gevolgen op de uitvoering van de prestaties zoals opgenomen in de begroting 2020;
2. Een inventarisatie van de risicogebieden (QuickScan);
3. Een inventarisatie van financieel economische effecten bij verbonden partijen, gesubsidieerde instellingen, sportverenigingen en maatschappelijke organisaties;
4. Een corona actieplan voor ondernemend Deventer (onder coördinatie van het Deventer Economisch Perspectief – DEP)

Aan de hand van bovenstaande informatie moet worden bekeken hoe we de gemeenteraad hierbij betrekken en informeren.

Op basis van de gegeven richting, nadere uitwerking van de (financiële) risicogebieden en meer duidelijkheid over het compensatiepakket voor gemeenten vanuit het Rijk kan een afwegingskader worden opgesteld voor de begroting 2021.

In de Voorjaarsnota van het Rijk staat dat de extra uitgaven vanwege de crisis geen effect hebben op het accres Gemeentefonds. Sinds de uitbraak van de crisis zijn verschillende noodmaatregelen genomen om de economische gevolgen te bestrijden. Er worden extra uitgaven gedaan, waarvoor het uitgavenplafond is aangepast, en er zijn maatregelen genomen die gevolgen hebben voor de inkomsten uit belastingen. ‘Het reguliere uitgavenplafond geldt dus niet voor de uitgaven uit het noodpakket en de uitgaven leiden daarom niet tot een effect op het accres.’

Met het kabinet zijn afspraken gemaakt hoe te komen tot compensatie van de kosten en inkomstenderving van gemeenten in deze crisis. Daarvoor worden de cijfers in beeld gebracht door een onlangs ingestelde werkgroep van experts van departementen en de koepels van decentrale overheden.
In het BOFv is afgesproken om in mei de voorlopige opbrengsten van de werkgroep bestuurlijk te bespreken. De VNG is met de bewindspersonen overeengekomen dat gemeenten voor de uitgaven die zij in het kader van corona moeten doen en voor de derving van de inkomsten worden gecompenseerd. Hoewel de berekening van deze kosten een doorlooptijd zal hebben van enkele maanden is de afspraak gemaakt dat zo snel mogelijk een eerste deel van deze compensatie zal worden uitgekeerd.

Daar waar specifieke steunmaatregelen zijn of worden afgesproken met het Rijk worden ook specifieke afspraken gemaakt over de informatie die nodig is om tot een goede afrekening te komen. Zo geldt voor de TOZO een specifieke uitkering met verantwoording via Sisa. Voor de afspraken rond continuïteit in zorg in het sociaal domein wordt hier voor wat betreft meerkosten ook uitwerking aan gegeven.

De financiële positie van gemeenten staat flink onder druk en de coronacrisis verslechtert deze positie verder door hogere kosten en derving van inkomsten. Het maken van goede afspraken met het kabinet om de financiën van gemeenten te verbeteren heeft de absolute prioriteit van het VNG-bestuur. In de week van 18 mei is er overleg van de VNG met het Kabinet over het financiële pakket. Op 25 mei zou er een akkoord moeten zijn.

Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken presenteerde op 28 mei het steunpakket van €566 miljoen van het rijk voor provincies, gemeenten en waterschappen. Het merendeel daarvan gaat naar gemeenten. In de meicirculaire gaan gemeenten geïnformeerd worden over (het proces van) de gesprekken over compensatie.

We zullen de brief over het corona-steunpakket analyseren en betrekken bij de info over de gevolgen van het coronavirus, die we met de raad gaan delen.

Indien de compensaties van het Rijk niet voldoende zijn voor het dekken van de gemeentelijke uitgaven inzake het coronavirus dan zijn er binnen de gemeentelijke begroting 2020 en verder de volgende dekkingsmiddelen beschikbaar:

• uitkomst begroting 2021-2024;
• onvoorzien;
• stelpost autonome ontwikkelingen;
• generieke weerstandsreserve;
• technische reserves waarvoor bij aanwending structurele inkomsten wegvallen.

Uit de inventarisatie bij de programma’s blijkt, dat bij een aantal onderdelen van de begroting al een eerste prognose kan worden gegeven over nadelige uitkomsten als gevolg van het coronavirus.